Katedra Teatru Uniwersytetu Jagiellońskiego
Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
Gazeta Teatralna „Didaskalia”
zapraszają do udziału w konferencji

ZŁA PAMIĘĆ
Przeciw-historia w polskim teatrze i dramacie
Kraków, 12-13 maja 2011 r.
Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Gołębia 16

Tytułowa „zła pamięć” w pierwszym odruchu kojarzy się z codziennym zapominaniem imion, twarzy, miejsc, wydarzeń, czyli z drobnymi lukami w pamięci. Bardziej radykalną formą tak rozumianej „złej pamięci” jest amnezja. Przymiotnik „zła” odnosi się jednak nie tylko do pamięci utraconej, lecz również do wszystkich możliwych dysfunkcji i deformacji pamięci. Obejmuje więc zarówno zjawiska podmieniania i fałszowania obrazów przeszłości, jak i pamięć naruszającą status quo: niewygodną, zakazaną lub wypieraną. „Zła” jest więc także pamięć uciążliwa, traumatyczna, której nie udaje się zlekceważyć i wymazać, mimo że uniemożliwia „normalne” funkcjonowanie.
Tytuł „Zła pamięć” i wszelkie wywoływane nim skojarzenia odnoszą się do nowych narracji historycznych w teatrze i dramacie, niosących ze sobą takie naruszenia porządku symbolicznego, które mogą budzić lęk, wywoływać oburzenie, ale także – co ważne – pobudzać krążenie energii społecznej, zdumiewać innowacyjnością, zaskakiwać żywiołem „niepoprawnych” opowieści. A więc „zła pamięć” nie musi być czymś złym. W polu zainteresowania mogą znaleźć się fantazje na temat przeszłości, teraźniejszości i przyszłości (u podstaw których leży właśnie zjawisko „złej pamięci”), wszelkie formy niepamięci, życiodajne i śmiercionośne procesy zapominania, ale również strategie polityki pamięci. Realizowane w ostatnich latach spektakle i napisane w tym samym czasie dramaty podejmujące kwestie historii i pamięci odpowiadają na nowe wyzwania humanistyki kontestującej uniwersalistyczne i kanoniczne wizje przeszłości. Wskazują na utrwalone w historycznych przekazach i stereotypowych wyobrażeniach przekłamania i deformacje, przywołują narracje prywatne i tworzą narracje alternatywne… Polski teatr i dramat stał się więc miejscem uprawiania tak zwanej przeciw-historii – a więc historii wydobywającej coś, co zostało, jak pisze Michel Foucault, „starannie, z rozmysłem, złośliwie przeinaczone i zamaskowane”.
Głównym zadaniem przeciw-historii jest dopuszczenie do głosu ofiar wykluczonych z historiografii zwycięzców, wysłuchanie ich opowieści, wspieranie ich buntu oraz ochrona przed resentymentem. Czym w takim razie jest przeciw-historia w perspektywie polskiej kultury, wyćwiczonej przecież tak dobrze od czasów romantyzmu w utrwalaniu klęski, tworzącej nieoficjalne „drugie” i „trzecie” obiegi oraz archiwizującej opowieści ludzi skrzywdzonych i poniżonych przez „zwycięską historię” mocarstwowej, kolonizatorskiej i totalitarnej Europy?
Celem konferencji będzie również wskazanie miejsca, jakie teatr i dramat uprawiający przeciw-historię zajmuje w szerokiej konstelacji innych przejawów sztuki krytycznej w obrębie sztuk wizualnych, literatury, kina, muzyki czy komiksu. Ciekawe mogą być też konfrontacje z doświadczeniami sąsiadujących z nami kultur, zwłaszcza w tych obszarach, gdzie narracje o naszej wspólnej przeszłości (doświadczanej z odmiennych perspektyw) wchodzą ze sobą w konflikt.
Choć przeciw-historia to pojęcie stosunkowo młode, włączone w obszar polskiej humanistyki i sztuki dopiero w ostatnich latach, zależy nam również, by podjąć próbę odnalezienia źródeł i przejawów przeciw-historycznego myślenia w polskim teatrze i dramacie całego XX wieku, a nawet w zjawiskach jeszcze wcześniejszych. Być może, dzięki nowym narzędziom badawczym, uda się na nowo opisać i zinterpretować teksty i spektakle uznane dziś za klasyczne (czyli włączone w obręb oficjalnej historii teatru i dramatu) lub przeciwnie – przywołać rzeczy zapomniane lub marginalizowane, a tym samym stworzyć choćby zarys przeciw-historii polskiego teatru.
Prosimy o przesyłanie zgłoszeń (o długości maksymalnie 2 tys. znaków) na adres mailowy: monika.kwasniewska@gmail.com, lub pocztowy: Gazeta Teatralna „Didaskalia”, ul. Gołębia 16, 31-007 Kraków.

Termin nadsyłania zgłoszeń upływa 31 stycznia 2011 r.
Pobieramy opłatę konferencyjną w wysokości 100 zł (doktoranci), 200 zł (pracownicy naukowi).
Oferujemy pomoc w organizacji noclegu w cenie 190 zł za dobę w pokoju jednoosobowym w Bursie UJ im. St. Pigonia.

prof. dr hab. Jacek Popiel
Dziekan Wydziału
Polonistyki UJ

prof. UJ dr hab. Dariusz Kosiński
Dyrektor Programowy Instytutu im. Jerzego Grotowskiego

prof. UJ dr hab. Grzegorz Niziołek
Redaktor Naczelny Gazety Teatralnej „Didaskalia”